Son zamanlarda ekonomik sıkıntıların ağırlığını daha fazla hissettirmesiyle birlikte, zaman zaman basında özellikle ekmek israfı konusu gündeme gelir oldu. Konunun Türkiye’nin ciddi gazetelerinin iç sayfalarında da olsa yer bulması, aslında ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Ancak bu kadar yazıp çizilmelere, yarışma programı, evlenme programı, dizilerden fırsat bulabilirse…
…televizyonlarda gösterilmelere rağmen tüketiciler hala ısrarla israfa devam ediyorlar. Herkes sadece kendi israfının sorun olmayacağını düşünüyor. Herkes öyle düşündüğü için de aslında sorun oluyor.
Tüketilmemiş gıda ve içeceklerin yenebilen kısımlarından uzaklaştırılanlara israf deniliyor. Gıda israfı genellikle ev, restoran, otel ile okul, fabrika, hastane gibi toplu beslenme yerlerinde yapılıyor. Meyveler, sebzeler, içecekler, ekmek, et ürünleri ve süt ürünleri en çok atılan gıdalar.
En çok israf edilen de ekmek. Bu konuda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), tarafından ortaklaşa yapılan "ekmek israfı ve tüketici alışkanlıkları” araştırmasına göre; 2012 itibariyle Türkiye’de günde 25 bin 295, yılda 9.2 milyon ton ekmek üretiliyor. Hanelere alınan ekmeğin yaklaşık yüzde 3’ü israf edilirken, israf oranının 2008 den itibaren yeterli olmasa da düştüğü görülüyor.
Ayni durun fırınlar içinse geçerli değil. 2008 yılında fırınlarda üretilen ekmeğin yüzde 2’si israf edilirken, bu sayı 2012’de yüzde 3 olmuş. Bu da her gün 3 milyon ekmeğin tüketiciye ulaşmadan atılması ya da hayvan yemi olarak tüketilmesi demek.
Yani fırınlarda ya da tüketim yerlerinde ve evlerde her gün 250 gramlık 6 milyon ekmek çöpe atılıyor demektir. Bunun parasal karşılığı da yıllık 1,5 milyar liraya denk geliyor.
Ekmek israfında başı İstanbul çekiyor, Ankara ve İzmir onu takip ediyor. Düşük gelir gruplarında ekmek tüketimi fazla, ancak israf az. Gelir düzeyi arttıkça, ekmek tüketimi azalıyor ancak israf artıyor.
Diğer taraftan Türkiye’de yılda 70 milyar lira değerinde 45 milyon ton sebze ve meyve üretimi yapılıyor. Ancak piyasaya sunulan bu ürünlerin 18 milyar TL değerindeki kısmının yüzde 25'i ambalaj ve sevkiyat eksiklikleri nedeni ile telef oluyor.
İsraf demek daha fazla kaynak tüketimi demek. Eğitim ile tüketici ve çevre bilinci geliştiğinde israf mümkün olduğunca azaltılacak ve…
…daha az arazi, gübre, tarım ilacı, enerji, ambalaj materyali kullanılacağı gibi atmosfere de daha az sera gazı salınacak (Bir ton gıda atığı 4.5 ton karbon dioksit emisyonuna karşılık geliyor)
Hepsinden önemlisi, israfla mücadelede topyekün başarılı olunursa, dünyada yatağına her akşam aç giren 1 milyar insanın, önemli bir kısmının karnı doyurulacak
Prof. Dr. Harun Uysal
Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi Bölümü
e: mail ; [email protected]